Breendonk
Fort Breendonk, gelegen tussen Brussel en Antwerpen, werd in 1906 gebouwd als onderdeel van de Belgische verdedigingsgordel rond de havenstad Antwerpen. Oorspronkelijk had het fort een militaire functie als vestingwerk, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg het een duistere nieuwe bestemming.
Na de Duitse inval in mei 1940 werd Breendonk door de nazi’s omgevormd tot een Auffanglager, een opvang- en doorgangskamp onder leiding van de SS. Het diende als gevangenis, ondervragingscentrum en tijdelijk verblijf voor politieke gevangenen, verzetsstrijders, Joden en andere door de bezetter als “ongewenst” beschouwde personen. Voor velen was Breendonk slechts een tussenstation op weg naar concentratie- en vernietigingskampen in Duitsland en Polen, zoals Buchenwald, Mauthausen en Auschwitz.
De omstandigheden in Breendonk waren berucht. De gevangenen werden blootgesteld aan harde dwangarbeid, fysieke mishandelingen en vernederingen. De SS en hun Belgische collaborateurs hanteerden een regime van angst en willekeur. Executies vonden plaats op het binnenplein of in de nabijgelegen schietbaan. Van de ongeveer 3.500 mensen die er tussen 1940 en 1944 gevangen zaten, overleefde minder dan de helft de oorlog. Fort Breendonk groeide daarmee uit tot een van de meest beladen herinneringsplaatsen in België.
Tegenwoordig is Breendonk ingericht als nationaal gedenkteken. Het fort is grotendeels in originele staat behouden gebleven, met cellen, wachttorens en de executieplaats. Het herinnert aan de gruwelen die hier hebben plaatsgevonden en aan de noodzaak om waakzaam te blijven tegen onderdrukking en onverdraagzaamheid.
Titel: Beulen van Breendonk - Schuld en boete
Auteur: Mark van den Wijngaart
Aantal pagina's: 223
ISBN: 978 90 08 23956 4
Druk: Derde druk januari 2011
Uitgever: Standaard
Het fort van Breendonk werd als gevangenis en doorgangskamp gebruikt door de Duitse politiediensten, de Sipo-SD. De levensomstandigheden die er heersten, zijn vergelijkbaar met die van de concentratiekampen. De gevangenen werden uitgehongerd, afgebeuld, vernederd, mishandeld en gefolterd. Bijna 280 gevangenen bezweken onder het onmenselijke regime of werden terechtgesteld. Duitse en Vlaamse SS'ers moesten daarbij niet onderdoen voor elkaar. Ook bepaalde medegevangenen maakten zich schuldig aan moord, doodslag, slagen en verwondingen.
Titel: Breendonk
Auteur: Victor Trido
Aantal pagina's: 174
Druk: 1944
Uitgever: J. Dupuis Zonen & Co
Zeer zeldzaam verslag van een voormalig gevangene.
"Wij hadden over het kamp van Breendonk horen spreken, over de verschikkingen van dit martelkamp, over de vele slachtoffers, over de onmenselijke kwellingen, waaraan zij onderworpen werden. Maar wat wisten wij tenslotte van Breendonk? Nee, wij wisten niet wat Breendonk was voordat wij de heer Victor Trido ontmoetten, die maandenlang in deze folterhel had doorgebracht. Wij lazen het verhaal van zijn lijdensweg en onmiddellijk stond ons besluit vast, dit verhaal van onmenselijke volharding verdient verspreid te worden. Alleen wie dit gelezen heeft weet wat Breendonk is, of kan althans vermoeden wat onze landgenoten geleden hebben in dit kamp van de sluipende dood."
Titel: Breendonk de dood
Auteur: Edgard Marbaix
Aantal pagina's: 92
Druk: 1945
Dit boek is een eenvoudig verhaal van ons verblijf in het concentratiekamp van Breendonk bij Willebroek. Het beoogt slechts en zo getrouw mogelijke weergave te zijn van alles wat we er hebben gezien, gehoord en geleden.
Ik draag het op aan onze vrienden van de Nationale Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Werkloosheid, tijdens de bezetting omgevormd tot het zo zeer beruchte Arbeidsambt, die hun leven gaven voor het Vaderland.
Voor hun zaligheid draag ik aan dien god van Goedheid en Rechtvaardigheid al onze gebeden, al ons lijden en onze kruisweg van Breendonk op. Tevens, naar het voor voorbeeld onze martelaren, voor een spoedige bevrijding van ons Vaderland en algehele overwinning der Geallieerde Legers.
Titel: Breendonk - Dwangarbeiders en beulen
Auteur: Jacques Ochs
Aantal pagina's: 163
Druk: Heruitgave
Uitgever: v.z.w. Vrienden van Fort Breendonk
Dit boek van Jacques Ochs is een Belgische aanklacht tegen het Duitsland ten tijde van Hitler. De onvergefelijke misdaad van Hitler en het systeem van Nationaalsocialisme, waarvan hij de uitvinder en bezieler was, is dat men met een nooit geziene wreedheid misdaden tegen de mensheid pleegde waarvan Duitsland voor altijd de littekens zal dragen. Jacques Ochs is erin geslaagd tekeningen te bewaren van tijdens zijn opsluiting, meestal afbeeldingen van lotgenoten. Schetsen van gevoelens die zijn geheugen terug kan aanvullen. Het waren zijn vrienden die zeiden "Je moet ze uitgeven, je moet ze verklaren; anderen hebben kostbare elementen toegevoegd aan het monument opgericht voor de schande van het nazisme. Deze getuigenis past in het geheel dat aantoont wat de zogezegde cultuur van het 3de Rijk was."
Titel: Breendonk, het begin...
Auteur: P. Buch, R. Linthout, F. Selleslagh
Aantal pagina's: 55
ISBN: 2 93018012 9
Druk: 1997
Uitgever: SOMA
Dit boek is gebaseerd op hoogwaardig iconografisch materiaal. Het bevat een fotoreportage gemaakt door de Duitse bezetter, met name Otto Kropf, een professionele fotograaf die deel uitmaakte van een compagnie van de Propaganda Abteilung in het concentratiekamp Breendonk. De foto’s werden in de eerste helft van juni 1941 gemaakt en tonen het kamp en de leefomstandigheden. Destijds had Breendonk nog niet de verschrikkelijke reputatie die het later zou krijgen. Het doel van deze propagandafoto’s in het boek was om een vertekend beeld te creëren van het concentratiekamp. De Duitse bezetter wilde de buitenwereld laten geloven dat Breendonk een relatief ‘humane’ faciliteit was, terwijl de realiteit veel gruwelijker was.
Titel: De gevangenen van Breendonk - Persoonlijke getuigenissen uit een SS-kamp
Auteur: James M. Deem
Aantal pagina's: 303
ISBN: 978 94 921 5925 0
Druk: 2015
Uitgever: Horizon
Na de invasie van België door de nazi's in 1940 werd het Fort van Breendonk door de SS omgebouwd tot een Auffanglager, een opvangkamp. Vaak was het voor de gevangenen de laatste halte voor de concentratiekampen. Officieel was Breendonk geen concentratiekamp, maar de omstandigheden waren er even onmenselijk. Ongeveer 3.600 mannen en vrouwen werden opgesloten in Breendonk. Amper de helft overleefde de Tweede Wereldoorlog. De Amerikaanse auteur James M. Deem verdiepte zich vier jaar lang in de getuigenissen door deze gevangenen, als basis van een chronologisch relaas over Breendonk tijdens de oorlogsjaren.