Kamp Vught
Officieel Konzentrationslager Herzogenbusch werd in 1942 gebouwd in de Brabantse plaats Vught nabij recreatieplas de IJzeren Man als een van de 3 concentratiekampen in Nederland (Kamp Ommen en Kamp Schoorl waren officieel geen concentratiekampen). Het kamp werd opgericht omdat er in kamp Amersfoort en Westerbork niet genoeg capaciteit meer was om alle gevangenen te huisvesten en het stond onder bevel van de SS, in tegenstelling tot de andere kampen in Nederland. De eerste gevangenen in kamp Vught kwamen uit kamp Amersfoort en zij moesten helpen om het kamp verder uit te bouwen. Het was er vuil en koud en in de eerste maanden stierven ruim 140 mensen aan ziekte, ondervoeding en/of mishandelingen. Er werd door de gevangenen om het kamp heen een gracht gegraven en om de 100 meter een wachttoren gebouwd die bemand werden door Nederlandse SS’ers. Het kamp zelf was ongeveer 1000 meter lang en 350 meter breed. De maximale capaciteit van kamp Vught bedroeg ca. 15.000 gevangenen en in totaal hebben ca. 32.000 mensen in het kamp gevangen gezeten waarvan er in het kamp ca. 750 mensen om het leven zijn gekomen. Alle gevangenen hadden een vast schema en moesten alles gezamenlijk doen zoals werken, eten, slapen, douchen en zelf naar het toilet. Er was een eigen taal, eigen kampgeld en iedereen (joden, studenten, gijzelaars, politiek gevangenen, jehova’s getuigen, zwarthandelaren, mannen, vrouwen en kinderen) beleefde het kamp op zijn eigen manier. De een beleefde kamp Vught als een tamelijk mild strafkamp terwijl voor een ander het de hel op aarde was. Geweld was altijd aanwezig in de kampen als onderdeel van het systeem en zo ook in Vught. Bewakers gebruikten hun macht om gevangenen te straffen, mishandelen en te vernederen. Dit liep in de nacht van 15 op 16 januari 1944 uit de hand waarbij 74 vrouwen stierven nadat zij opgesloten waren in een piepkleine cel in de kampgevangenis wat later bekend zou worden als het ‘Bunkerdrama’. Er was in het kamp ook een werkplaats van Philips, het zogenoemde 'Philips-Kommando' wat was opgericht in 1943. Gevangenen moesten daar onder andere radio’s solderen of knijpkatten maken. Niet alle gevangenen werkten in het kamp, maar waren te werk gesteld in een van de buitenkommando’s waar het werk vaak zwaar en gevaarlijk was. De gevangenen probeerde het kampleven zo dragelijk mogelijk te maken met kunst, creativiteit, muziek, spelletjes en er was zelfs een kleine bibliotheek. Sommige gevangenen kwamen na een paar maanden weer vrij, een enkeling ontsnapte, maar vele anderen, vaak joden, werden op transport gezet naar Sobibor waar zij bij aankomst vermoord werden. Op 5 september 1944 werd het kamp door de Duitsers ontruimd nadat binnen 3 maanden tijd 329 verdachte gevangenen zonder proces geëxecuteerd werden op de fusilladeplaats buiten het kamp en duizenden anderen op transport werden gezet naar kampen in Duitsland waar zij alsnog de dood vonden. De bewakers sloegen op de vlucht of gingen mee met de laatste transporten en toen de geallieerden het kamp in oktober 1944 bereikten was het er stil en verlaten. Sinds 1990 beheert Nationaal Monument Kamp Vught op een deel van het kampterrein een herinneringscentrum
Titel: 13 maanden concentratiekamp Vught
Auteur: Boud van Doorn
Aantal pagina's: 156
Druk: 1945
Uitgever: A.G. Schoonderbeek
Dit boekje is het verhaal van Boud van Doorn die als haftling 4236 voor een periode van 13 maanden gevangen zat in concentratiekamp Vught. Het is geschreven en uitgegeven in 1945.
Titel: Beelden uit het verleden
Auteur: P 1408
Aantal pagina's: 90
Citaat: 'Naast de kapo's had men ook veel last van gevangenen. Diefstal was aan de orde van de dag. Je kon je handdoek of zeep geen moment uit het oog verliezen of het was weg. Organiseren noemde men zoiets. Het was zelfs zo sterk dat toen ik op een avond voor mijn bed stond te praten met mijn buurman, die achter mij lag, netjes mijn schoenen waren weggehaald toen ik omkeek'.
'Een kamp omgeven door prikkeldraad, een tankgracht en weer prikkeldraad. Even voor de eerste versperring, vanuit het kamp gerekend, stond een hele rij bordjes met doodskoppen er op. Kwam men hierachter in het zogenoemde niemandsland dan werd er geschoten door de schildwachten die om de honderd meter met in een huisje op palen (waarin zich nog een zoeklicht en mitrailleur bevonden) waren opgesteld'.
Titel: Bij de Kapo's
Auteur: J. Engels
Aantal pagina's: 99
Druk: 1945
Uitgever: A.W. Sijthoff
Citaat: 'Toen ik in 1943 gearresteerd werd, was de behandeling van de gevangenen, onder indruk misschien van de naderende nederlaag, althans in Vught wat milder dan voorheen. Dit werd mij tenminste verzekerd door lotgenoten, die ik bij aankomst in Vught daar aantrof. Daar die behandeling niettemin nog zo slecht was als in de volgende bladzijden wordt beschreven, blijkt hieruit wel hoe onmenselijk hard het leven van de gevangenen is geweest in de maanden en jaren daarvoor. Opzettelijk heb ik het boekje zeer sober gehouden en mij niet bediend van schrille kleuren'.
Titel: Dagboek geschreven in Vught
Auteur: David Koker
Aantal pagina's: 139
Druk: Tweede druk augustus 1977
Uitgever: G.A. van Oorschot - Amsterdam
David Koker heeft van 11 februari 1943 tot en met 8 februari 1944 in het kamp Vught een dagboek bijgehouden dat integraal bewaard gebleven is. David werd uiteindelijk met zijn familie weggevoerd. Na een jaar in kamp Vught werd hij overgebracht naar Auschwitz, waarna hij overleed tijdens een transport naar Dachau. Wat zijn dagboek indrukwekkend maakt is hoe Koker zijn autonomie bewaart en aandacht blijft opbrengen voor zijn omgeving, zoals bijvoorbeeld in dit fragment: 'Gisteravond lang gesprek met Alfred. Hij leeft geheel in de vormen van dit kamp, eet alles, uit een soort kwaadaardige ironie. Ik sprak hem over mijzelf, over mijn bewuste geïndisponeerdheid tot geluk'.
Titel: De hel op de Vughtse heide
Auteur: No. 469
Aantal pagina's: 136
Druk: 1945
Uitgever: Kemink en Zn. - Utrecht
Citaat: 'Het kamp, dat midden tussen de bossen ligt, is door een vijf meter brede gracht omgeven. Aan weerszijde staat een drie meter hoge prikkeldraadversperring. Om de vijftig meter staan rond het hele kamp zes meter hoge wachttorens, welke dag en nacht bezet zijn door Nederlandse SS mannen, gewapend met mitrailleurs, geweren en schijnwerpers. Het kamp, dat aan twintigduizend man plaats biedt, is ruim een kilometer lang en zeshonderd meter breed. De hoofdgebouwen zoals keuken, bakkerij en ziekenhuis, alsmede de gevangenis, die tweehonderd cellen heeft, zijn stenen gebouwen. Ook de veertig barakken en de werkplaatsen zijn voor het merendeel van steen'.
Titel: Hel van Brabant - 8 maanden gijzeling in het concentratiekamp te Vught
Auteur: P. Galis / G. 8783
Aantal pagina's: 48
Druk: 1946
Uitgever: J. Niemeijer
Citaat: ' Wij krijgen de eerste vier dagen theorie hoe wij ons hebben te gedragen op de appelplaats en de nodige ceremoniën die daar plaats vinden worden ons bijgebracht. Wij worden geoefend in mutsen op en af nemen en de eerbied die wij verschuldigd zijn aan de boeven die ons het leven zullen vergallen. De instructeur die wij hiervoor hebben is ook, als wij, een gestrafte, maar met een lange kampervaring en vindt dit werk natuurlijk allicht beter, dan te moeten werken in de buitencommando's of bij een ander onderdeel. Hij is hier tamelijk vrij en de quarantinemensen hebben nog al eens wat te roken, zij komen immers zo uit de vrije wereld'.
Titel: Het helse einde van Vught
Auteur: G 10597 / F.M. Gescher
Aantal pagina's: 290
Druk: 1945
Uitgever: H.J. Dieben - Wassenaar
Duitse methoden op Nederlandse bodem. Mijn ervaringen in de zomer van 1944 aldaar en mijn belevenissen hierna.
Citaat: 'De bedoeling van dit boek is niet in zwarte kleuren uit te schilderen welke slechte behandeling wij in de tweede helft van 1944 in Vught hebben ondervonden en hoe beklagenswaardig wij daarom zijn. Dit geschrift heeft als eerste bedoeling een aanklacht te vormen tegen het gehele Duitse herrenvolk. Ik wil aantonen wat de Duitsers van een concentratiekamp hebben gemaakt, terwijl ze in alle propagandaleuzen en idem redevoeringen met kracht en klem betoogden, dat de Engelsen onmenselijker waren dan wie dan ook'.
Titel: Kamp Vught 1943 - 1944 Eindpunt…..of tussenstation
Auteur: Tineke Wibaut-Guilonard & Ed Mager
Aantal pagina's: 103
ISBN: 90 800656 4 1
Druk: 2de druk april 1994
Uitgever: Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Vught
Kamp Vught, officieel Konzentrationslager Herzogenbusch geheten, was het enige concentratiekamp in de door Duitsers bezette gebieden. Het stond onder leiding van de SS. In totaal verbleven er ongeveer 29.000 gevangenen. Voor 747 mensen was Vught het eindpunt, zij overleefden hun verblijf niet. Voor een onbekend aantal was Vught het eindstation, zij keerden vandaar naar huis terug. Voor het overgrote deel was Vught een tussenstation van waaruit zij weer naar andere kampen, gevangenissen of tuchthuizen werden getransporteerd.
Titel: Kamp Vught januari 1943 - september 1944
Auteur: Jan van de Mortel
Aantal pagina's: 85
ISBN: 90 800502 1 0
Druk: 1990
Uitgever: Stichting Archieven Vught 1940 - 1945
Jan van Mortel zat in kamp Vught van februari 1943 tot september 1944. Daarna werd hij afgevoerd naar Sachsenhausen en door de Engelsen bevrijd in mei 1945. In 1949 schreef deze ex-gevangene zijn herinneringen aan kamp Vught op. Dit document humain, dat na de dood van de schrijver, in 1956, bijna 35 jaar een verborgen leven leidde, verdient nog steeds alle aandacht. Al was het maar om de herinnering aan een verwerpelijk systeem in stand te houden.
Titel: Vrouwen van Vught
Auteur: Hans Olink
Aantal pagina's: 122
ISSN: 90 73978 35 1
Uitgever: Bas Lubberhuizen
Dit is het verhaal over solidariteit en moed, maar ook lafheid en verraad. Over 'goede' en 'foute' vrouwen, en vooral over een verzetsstrijdster en een SS-bewaakster. Voor beiden zou de oorlogsnacht van 15 op 16 januari 1944 de belangrijkste van hun leven worden. In die nacht werden 91 vrouwen door de commandant van concentratiekamp Vught in een veel te kleine cel van de bunker opgesloten. Een mensonterende gebeurtenis die tien vrouwen het leven koste. En voor de overlevenden was het de langste nacht van hun leven. Wat ging er aan deze nacht vooraf? Waarom probeerde de kampleiding deze daad in de doofpot te stoppen? En waarom kwam Höhere SS - und Polizeiführer Hanns Albin Rauter in conflict met Reichsführer der SS Heinrich Himmler?
Titel: Vught
Auteur: P.R. Harkema
Aantal pagina's: 169
Druk: 1945
Uitgever: Drukkerij v/h Dekker
Het boek 'Vught' uit 1945 gaat over strafgijzelaar P.R. Harkema, häfling no. 10387 waarin Pieter Harkema zijn ervaringen deelt vanaf het moment dat hij wordt opgepakt op 16 mei 1944 waarna hij op 13 juni overgebracht wordt naar Kamp Vught. Op 5 september 1944 wordt Kamp Vught ontruimd en wordt Pieter overgebracht naar Kamp Amersfoort. Hier wordt hij op dinsdag 19 september, twee weken na Dolle Dinsdag, vrijgelaten. Over deze periode heeft Pieter Harkema in juli 1945 het boek 'Vught' geschreven wat geen roman of geschiedkundig werk is, maar een rauw feitelijk verhaal zonder mooimakerij.