Kamp Erika

Kamp Erika werd in juni 1942 door de Duitsers in gebruik genomen als justitieel strafkamp om de overvolle gevangenissen te ontlasten en lag verscholen in de bossen van Ommen op het terrein van de voormalige ‘Sterkampen’ van de theosofische beweging. De leiding was in handen van Duitse paardenslager en Bereitsschaftführer Werner Schwier die het dagelijks beheer echter overliet aan de Nederlandse collaborateur en kampcommandant Karel Diepgrond die daarvoor werkzaam was als tolk bij de Sicherheidsdienst in Amsterdam. Zijn eerste taak was het aanstellen van kampbewakers wat voornamelijk werkloze Amsterdammers waren aangevuld met SS’ers die een opleiding kregen tot kampbewaker. Karel en zijn bewakers, de zogeheten ‘Kontroll Kommando’, kwamen op 13 juni 1941 in Ommen aan. De eerste gevangenen kwamen in kamp Erika aan op 19 juni 1942 en waren hoofdzakelijk zwarthandelaren en clandestiene slachters. Later behoorden tot de kampbevolking ook joden, verzetsmensen, inbrekers, helers, moordenaars en plegers van zedenmisdrijven. De omstandigheden in het kamp waren slecht. De gevangenen, ook wel ‘Knackers’ genoemd, werden bij binnenkomst meteen kaalgeschoren en mede door de ligging van het kamp hadden de bewakers vrij spel. Mishandelingen waren dagelijkse kost. Dwangarbeid, ziektes, ondervoeding en moord kostten zeker 170 mensen het leven en honderden gevangenen kwamen door uitputting, honger en voortdurende mishandelingen in Overijsselse ziekenhuizen terecht. Tot het moment dat enkele officieren van justitie op de hoogte werden gebracht van de toestanden in het kamp waarna een uitspraak volgde van het Gerechtshof Leeuwarden. Daarna weigerden Nederlandse rechters om nog langer veroordeelden naar kamp Erika te sturen. In 1943 werd Erika een opvoedingskamp voor bedelaars en mensen die zich onttrokken hadden aan de arbeidsplicht in Duitsland. Hoewel de mishandelingen voortduurden was het regime minder hard. Gevangenen werden niet meer kaalgeschoren, mochten op zondagen familie ontvangen en konden post versturen en ontvangen. In september 1944 werd Erika weer een strafkamp en kwam onder beheer van de Ordnungspolizei. Het Kontroll Kommando, inmiddels voorzien van rangen en uniformen, raakte steeds meer betrokken bij het opsporen van mensen die onder de dwangarbeid probeerde uit te komen. Zo ontstond ook een knokploeg van zo’n 15 bewakers, waar ook de Nederlandse SS’er Herbertus Bikkes toe behoorde, die nietsontziend jacht maakte op onderduikers en verzetsmensen. Door het gewelddadige gedrag van Herbertus Bikkes als bewakers en als onderdeel van de knokploeg kreeg hij de bijnaam ‘de Beul van Ommen’.  In totaal hebben meer dan 3000 mensen in het kamp vastgezeten. Bij het naderen van de Canadezen werd het kamp geëvacueerd en onder bewaking liepen ca. 300 gevangenen op 5 april 1945 richting Drenthe waar ze op 10 april bevrijd werden. Kamp Erika werd op 11 april 1945 bevrijd en in december 1946 opgeheven. Op het voormalige kampterrein is nu een camping/bungalowpark gevestigd. Een kruis en een bescheiden gedenksteen in het bos herinneren aan de gruweldaden die daar zijn begaan.

Titel: Kamp Erika 

Auteur: Hester den Boer

Aantal pagina's: 288

ISBN: 978 90 450 4486 6

Druk: 2023

Uitgever: Atlas Contact

 

Kamp Erika is het verslag van een persoonlijke zoektocht naar de gruwelijke geschiedenis van dit vrijwel vergeten Duitse concentratiekamp, gelegen in de bossen bij Ommen. De gevangenen, voornamelijk niet-joodse mannen, werden hier niet bewaakt door Duitsers, maar door Nederlanders. Martelingen en excessief geweld waren aan de orde van de dag. zeker 180 gevangenen kwamen om. Na de oorlog kwam er op de plek van het kamp een camping - alsof er niets was gebeurd. Hoe bereid zijn we om de zwarte bladzijden uit onze geschiedenis onder ogen te zien? Waar ligt de grens tussen goed en fout? En wat bezielde de bewakers van Kamp Erika? 

Titel: Kamp Erika & kamp Erica

Auteur: Wim Grootenhuis

Aantal pagina's: 143

ISBN: 978 9463 98 265 8

Druk: 2020

Uitgever: Heijink, Hardenberg

 

"Door de vele reacties op de vorige uitgave, heb ik besloten om een herziende uitgave van het boek kamp Erika en kamp Erica te schrijven. In deze uitgebreide herziende uitgave staat behalve de inhoud van de eerdere uitgave veel details die eerder bij mij onbekend waren of waarvoor ik geen bewijzen had. Mede dankzij verschillende getuigen en het extra zoeken in de archieven, kon ik alles controleren op waarheid. Ook heeft een ex-gevangene zich bij mij gemeld en heb ik zijn verhaal over zijn belevenissen in het kamp Erika aan het geheel toegevoegd. Op deze manier is het hele verhaal over kamp Erika en kamp Erica, voor het nageslacht, weer een stuk duidelijker geworden."

Titel: Knackers achter prikkeldraad

Auteur: Guusta Veldman

Aantal pagina's: 144

ISBN: 90 5345 037 8

Druk: 1993

Uitgever: Stichting Matrijs

 

Knackers achter prikkeldraad is het eerste boek dat uitkomt over het voormalige gevangenkamp Erika bij Ommen. Erika bestond al voor de Tweede Wereldoorlog, maar dan als Sterkamp van de Orde van de Ster, een filosofische orde  die zich ten doel stelde de komst van de wereldleraar voor te bereiden. In 1940 viel het kamp in Duitse handen. Lang was onduidelijk wat de definitieve bestemming van het kamp zou worden. Aanvankelijk heeft het dienst gedaan als gevangenenkamp voor door de Nederlandse justitie veroordeelde delinquenten. Vanaf mei 1943 is Erika in gebruik geweest als Arbeitseinsatzlager. Na de oorlog heeft Erica (toen met een c geschreven) dienst gedaan als bewaringskamp voor gearresteerde Nederlanders.

Titel: Nederland gedenk

Auteur: Samengesteld door 40 oud-gevangenen

Aantal pagina's: 208

Druk: 1946

Uitgever: Seinen te De Krim

 

Dit is een gedenkboek over Kamp Erika in Ommen. Het boek is samengesteld uit verschillende verhalen van 40 oud gevangenen inclusief illustraties van Jac. Honig.