Kamp Erika

Kamp Erika werd in juni 1942 door de Duitsers in gebruik genomen als justitieel strafkamp om de overvolle gevangenissen te ontlasten en lag verscholen in de bossen van Ommen op het terrein van de voormalige ‘Sterkampen’ van de theosofische beweging. De leiding was in handen van Duitse paardenslager en Bereitsschaftführer Werner Schwier die het dagelijks beheer echter overliet aan de Nederlandse collaborateur en kampcommandant Karel Diepgrond die daarvoor werkzaam was als tolk bij de Sicherheidsdienst in Amsterdam. Zijn eerste taak was het aanstellen van kampbewakers wat voornamelijk werkloze Amsterdammers waren aangevuld met SS’ers die een opleiding kregen tot kampbewaker. Karel en zijn bewakers, de zogeheten ‘Kontroll Kommando’, kwamen op 13 juni 1941 in Ommen aan. De eerste gevangenen kwamen in kamp Erika aan op 19 juni 1942 en waren hoofdzakelijk zwarthandelaren en clandestiene slachters. Later behoorden tot de kampbevolking ook joden, verzetsmensen, inbrekers, helers, moordenaars en plegers van zedenmisdrijven. De omstandigheden in het kamp waren slecht. De gevangenen, ook wel ‘Knackers’ genoemd, werden bij binnenkomst meteen kaalgeschoren en mede door de ligging van het kamp hadden de bewakers vrij spel. Mishandelingen waren dagelijkse kost. Dwangarbeid, ziektes, ondervoeding en moord kostten zeker 170 mensen het leven en honderden gevangenen kwamen door uitputting, honger en voortdurende mishandelingen in Overijsselse ziekenhuizen terecht. Tot het moment dat enkele officieren van justitie op de hoogte werden gebracht van de toestanden in het kamp waarna een uitspraak volgde van het Gerechtshof Leeuwarden. Daarna weigerden Nederlandse rechters om nog langer veroordeelden naar kamp Erika te sturen. In 1943 werd Erika een opvoedingskamp voor bedelaars en mensen die zich onttrokken hadden aan de arbeidsplicht in Duitsland. Hoewel de mishandelingen voortduurden was het regime minder hard. Gevangenen werden niet meer kaalgeschoren, mochten op zondagen familie ontvangen en konden post versturen en ontvangen. In september 1944 werd Erika weer een strafkamp en kwam onder beheer van de Ordnungspolizei. Het Kontroll Kommando, inmiddels voorzien van rangen en uniformen, raakte steeds meer betrokken bij het opsporen van mensen die onder de dwangarbeid probeerde uit te komen. Zo ontstond ook een knokploeg van zo’n 15 bewakers, waar ook de Nederlandse SS’er Herbertus Bikkes toe behoorde, die nietsontziend jacht maakte op onderduikers en verzetsmensen. Door het gewelddadige gedrag van Herbertus Bikkes als bewakers en als onderdeel van de knokploeg kreeg hij de bijnaam ‘de Beul van Ommen’.  In totaal hebben meer dan 3000 mensen in het kamp vastgezeten. Bij het naderen van de Canadezen werd het kamp geëvacueerd en onder bewaking liepen ca. 300 gevangenen op 5 april 1945 richting Drenthe waar ze op 10 april bevrijd werden. Kamp Erika werd op 11 april 1945 bevrijd en in december 1946 opgeheven. Op het voormalige kampterrein is nu een camping/bungalowpark gevestigd. Een kruis en een bescheiden gedenksteen in het bos herinneren aan de gruweldaden die daar zijn begaan.