Treblinka
Treblinka bestond uit een werkkamp (Treblinka I) en het vernietigingskamp (Treblinka II). Op 20 januari 1942 werden er tijdens de ‘Wannsee-conferentie’ plannen gemaakt voor de genocide op het joodse volk in de bezette gebieden, bekend als de ‘Endlösung’. Het vernietigingsprogramma kreeg de codenaam ‘Operatie Reinhard’ waarbij er in het geheim drie vernietigingskampen werden opgezet: Belzec, Sobibor en als laatste Treblinka (SS-Sonderkommando Treblinka) wat verscholen lag in een bos ten noordoosten van Warschau vlakbij de plaats Treblinka. Alle drie de kampen waren uitgerust met gaskamers, vermomd als doucheruimtes en waren zeer klein van opzet aangezien deze kampen uitsluitend bedoeld waren voor het doden van gevangenen. Om de mensen bij aankomst rustig te houden en ze het idee te geven dat ze in een doorgangskamp waren beland werd er een imitatiestation gebouwd met levensechte perrons, loketten, een café en een geschilderde klok. Hun kleren moesten ontsmet worden en persoonlijke bezittingen en kostbaarheden konden ‘tijdelijk in bewaring worden gegeven’ waarna ze de douche/ gaskamers werden binnengeleid om vergast te worden. Een klein aantal gevangenen werd niet direct bij aankomst vergast, maar werden gedwongen om te helpen bij het vernietigingsproces waaronder het helpen bij het uitkleden, sorteren van de goederen, leegruimen van de wagons en gaskamers en het begraven van de slachtoffers in massagraven. Deze lichamen werden in 1943 weer opgegraven en gecremeerd op grote brandstapels in de openlucht samen met nieuwe slachtoffers. Vernietigingskamp Treblinka had een oppervlakte van ca. 400 bij 600 meter en was verdeeld in 3 zones: het deel dat gebruikt werd als woongedeelte voor de nazi’s en bewakers inclusief opslag van ingenomen goederen, het deel waar de gevangenen aankwamen, de ontvangstzone en het Totenlager waar de vernietiging plaatsvond, de gaskamers zich bevonden en de doden werden verbrand. Er vonden verschillende verzetsacties plaats in Treblinka en op 2 augustus 1943 vond er een opstand plaats waarbij bewakers werden gedood, barakken werden opgeblazen en gevangenen ontsnapten uit het kamp. Slecht tientallen van de opstandelingen wisten de oorlog te overleven. Vernietigingskamp Treblinka was in gebruik vanaf 23 juli 1942 en op 21 augustus 1943 werden de laatste slachtoffers vergast waarna het kamp ontmanteld werd en op het terrein een boerderij werd gebouwd waarbij de grond werd omgeploegd in een poging alle bewijzen van genocide te verbergen. Naar schatting werden er in vernietigingskamp Treblinka ca. 900.000 mensen vermoord. Meer dan in enig ander nazi-kamp op Auschwitz-Birkenau na. Het terrein van het voormalige kamp is sinds 10 mei 1964 een Nationaal Monument met op de plek waar eerst de gaskamers stonden een gigantische zuil met daaromheen een symbolische begraafplaats met granieten stenen.
Titel: De duisternis tegemoet - Bekentenissen van Franz Stangl, commandant van Treblinka
Auteur: Gitta Sereny
Aantal pagina's: 398
ISBN: 90 274 1332 0
Druk: Eerste druk 2001
Uitgever: Het Spectrum
Slechts vier mannen hadden de leiding over de nazi vernietigingskampen. Franz Stangl, kampcommandant van Treblinka was èèn van hen. Hij werd schuldig bevonden aan medeverantwoordelijkheid voor de dood van minstens 900.000 mensen. Op basis van wekenlange gesprekken met Franz Stangl de gevangenis en met zijn familie en overlevenden, toont Sereny ons de man zoals hij zichzelf zag en zoals hij door vele anderen werd gezien. Het is een poging antwoord te vinden op de vraag hoe gewone mensen veranderen in werktuigen van zulk onvoorstelbaar kwaad.
Titel: Een van de laatsten
Auteur: Chil Rajchman
Aantal pagina's: 144
ISBN: 978 90 290 8507 6
Druk: 2010
Uitgever: J.M. Meulenhoff
In 1942, na enkele getto's te hebben overleefd, werd Chil Rajchman naar Treblinka gedeporteerd, samen met zijn jongere zus, die meteen in de gaskamers werd omgebracht. Treblinka was geen gevangenkamp en geen werkkamp, maar een vernietigingskamp, waar meer dan 750.000 mensen omkwamen. Tien lange maanden wist Rajchman aan de dood te ontkomen. Hij werkte als kapper, sorteerde kleding, droeg lichamen en moest tanden trekken. Veel van zijn lotgenoten pleegden zelfmoord om aan de horror te ontkomen. Op 2 augustus 1943 brak er in het kamp een opstand uit. Rajchman was een van de oproerlingen en wist te ontsnappen. Hij besloot het verhaal van Treblinka meteen op te schrijven.
Titel: Ik overleefde Treblinka
Auteur: Samuel Willenberg
Aantal pagina's: 253
ISBN: 978 9401902540
Druk: Derde druk oktober 2014
Uitgever: Omniboek - Utrecht
Als zestienjarige jongen neemt de joodse Pools Samuel Willenberg in 1939 dienst in het Poolse leger. Hij vecht de Russen en Duitsers totdat hij drie jaar later wordt gearresteerd en gedeporteerd naar Treblinka, het concentratiekamp waar na Auschwitz-Birkenau de meeste slachtoffers vielen. Negenhonderdduizend mensen vonden er de dood. Willenberg blijft in leven tot de kampopstand in de zomer van 1943, waarbij hij ontsnapt uit de hel die Treblinka heet. Hij tekende zijn verhaal op in dit indrukwekkende boek.
Titel: Ontsnapt uit Treblinka
Auteur: Richard Glazar
Aantal pagina's: 363
ISBN: 978 90 450 3001 2
Druk: 2016
Uitgever: Atlas Contact - Amsterdam
Bijna een miljoen joden werden in de Tweede Wereldoorlog vermoord in het vernietigingskamp Treblinka, dat alleen op vernietiging was gericht. Minder dan zestig mensen overleefden het kamp. De meeste gedeporteerden werden onmiddellijk na aankomst vergast, slechts enkelen konden langer overleven omdat zij moesten helpen bij het werk dat de vernietiging met zich meebracht. Richard Glazar was een van hen. Met enkele andere heldhaftige gevangenen organiseerden hij en zijn vriend Karl Unger in augustus 1943 een opstand. Veruit het grootste deel van de groep die kon vluchten werd alsnog opgepakt en vermoord, maar Glazar en Unger ontkwamen In dit boek vertelt Glazar het verhaal.
Titel: Treblinka
Auteur: Jean-Francois Steiner
Aantal pagina's: 388
Druk: 1968
Uitgever: A.W. Bruna & Zoon
Waarom hebben de joden zich als schapen naar de slachtbank laten leiden? Veel joden van de jonge generatie stellen zich deze kwellende vraag. Met de bestaande verklaringen, die vaak ontwijkend of vaag waren, nam Jean-Francois Steiner geen genoegen. Hij besloot om terug te keren tot de feiten en die onbevangen tegemoet te treden. Zijn onderzoek leidde naar het vernietigingskamp Treblinka, waar uitersten hebben bestaan van verschrikking, vernedering en heldendom. In de vernedering, de moed der wanhoop, de collaboratie en het uithoudingsvermogen die hebben geleid tot een georganiseerde opstand, heeft hij een nieuw antwoord gevonden, dat de zogenaamde lafheid van de joden weerlegt.
Titel: Treblinka 1943
Auteur: Michal Wojcik
Aantal pagina's: 320
ISBN: 978 94 0191 682 0
Druk: 2020
Uitgever: Omnibook
Niemand kwam levend uit vernietigingskamp Treblinka. Er werden zo veel mensen omgebracht dat er niet genoeg land was om iedereen te begraven. In iets meer dan een jaar tijd werden er 900.000 mensen vermoord. En al waren ze uitgehongerd en ontdaan van hun waardigheid, toch durfde een groep gevangenen in opstand te komen. Op 2 augustus 1943 vond een succesvolle gewapende opstand plaats in het vernietigingskamp, die groter en spectaculairder was dan die in Sobibor. Hoe slaagden de gevangenen erin de bewaarders aan te vallen, hun wapens over te nemen en te ontsnappen? Kregen ze hulp van binnenuit? Michal Wojcik, schreef op basis van ooggetuigenverslagen een boeiende reconstructie van deze weinig bekende rebellie.