Ellrich

Kamp Ellrich, officieel bekend als KZ-Außenlager Ellrich-Juliushütte, was een van de grootste en beruchtste satellietkampen van het concentratiekamp Mittelbau-Dora. Gelegen in het dorp Juliushütte nabij Ellrich in Thüringen, werd het kamp opgericht op 2 mei 1944 en bleef operationeel tot begin april 1945. Hoewel het kamp minder bekend is dan Auschwitz of Dachau, vormde het een cruciale schakel in het netwerk van nazi-kampen en staat het symbool voor de brute efficiëntie waarmee het regime mensenlevens vernietigde. Het kamp was gevestigd op het terrein van een voormalige gipsfabriek, strategisch gelegen nabij een spoorwegstation. Deze locatie maakte het mogelijk om gevangenen en materialen snel aan te voeren. De infrastructuur was primitief en bestond uit oude fabrieksgebouwen die werden omgebouwd tot barakken. Comfort, hygiëne of medische zorg waren vrijwel afwezig. De omstandigheden waren erbarmelijk: gevangenen kregen nauwelijks voedsel, droegen onvoldoende kleding en hadden geen toegang tot fatsoenlijke sanitaire voorzieningen.

Gedurende zijn bestaan werden in Ellrich gemiddeld zo’n 8.000 gevangenen vastgehouden. Zij kwamen uit verschillende Europese landen, waaronder Rusland, Polen, Frankrijk en Nederland. Het ging vooral om politieke gevangenen, verzetsstrijders, joden en andere vervolgde groepen. De gevangenen werden ingezet voor extreem zware arbeid, met name in de tunnelbouw voor geheime wapenproductie in de nabijgelegen bergen Kohnstein en Himmelsberg. Deze werkzaamheden waren onderdeel van het nazi-programma voor de productie van V-wapens, zoals de V-2 raket.

Na hun uitputtende werkdag werden de gevangenen niet met rust gelaten. Onder leiding van kampcommandant SS-Hauptsturmführer Fritsch voerde de SS een regime van terreur. Gevangenen werden onderworpen aan urenlange militaire oefeningen, mishandelingen en willekeurige straffen. De combinatie van fysieke uitputting, ondervoeding, ziekte en geweld leidde tot een extreem hoge sterfte.

In april 1945, toen de geallieerde troepen naderden, werd kamp Ellrich geëvacueerd. Tussen 4 en 6 april werden de overlevenden op dodenmarsen gestuurd of overgebracht naar andere kampen, waaronder Bergen-Belsen. Slechts een klein aantal gevangenen overleefde de gruwelen van Ellrich. 

Hoewel kamp Ellrich in de schaduw staat van de grotere en bekendere concentratiekampen, biedt het een indringend inzicht in de werking van het nazi-kampensysteem. Het toont hoe ook kleinere, minder zichtbare kampen functioneerden als radertjes in een machine van uitbuiting, terreur en vernietiging. Voor wie zich verdiept in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vormt Ellrich een belangrijk en aangrijpend hoofdstuk dat niet vergeten mag worden.