Ladelund

Kamp Ladelund was een buitenkamp van het concentratiekamp Neuengamme, gelegen in het dorp Ladelund in Sleeswijk-Holstein, vlakbij de Duitse grens met Denemarken. Het kamp bestond slechts van 1 november tot 16 december 1944, maar in die korte periode stierven 301 van de ruim 2.000 gevangenen, waaronder 111 mannen uit het Nederlandse dorp Putten. Het kamp werd opgericht in het kader van de bouw van de Friesenwall, een verdedigingslinie langs de Noordzeekust die door Hitler op 28 augustus 1944 was bevolen uit angst voor een geallieerde invasie. De gevangenen, afkomstig uit Nederland, Denemarken, Frankrijk en Polen, moesten onder erbarmelijke omstandigheden tankgrachten en loopgraven graven. Ze werkten twaalf uur per dag, zeven dagen per week, vaak in de kou en regen, zonder voldoende voedsel, kleding of medische zorg.

De omstandigheden in Ladelund waren extreem zwaar. De gevangenen werden mishandeld, ondervoed en blootgesteld aan uitputtende dwangarbeid. Vooral de groep uit Putten, die als represaillemaatregel was gedeporteerd na een verzetsactie tegen de Duitse bezetter, werd zwaar getroffen. Van de 600 Nederlanders in het kamp kwamen er 111 uit Putten; zij stierven binnen enkele weken. Na de sluiting van het kamp op 16 december 1944 werden de overlevenden teruggestuurd naar Neuengamme. De doden werden begraven in negen massagraven op de begraafplaats van Ladelund. De lokale pastoor Johannes Meyer verzorgde de begrafenissen met christelijke waardigheid, en de graven zijn tot op heden goed onderhouden.

Tegenwoordig herinnert een gedenkplaats aan de slachtoffers van kamp Ladelund. Er zijn plaquettes met de namen van de 111 Puttense mannen, en de graven zijn beplant met heideplanten, een verwijzing naar hun thuisstreek. In 2019 werd een officieel partnerschap tussen Ladelund en Putten opgericht als teken van blijvende herinnering en verzoening. Kamp Ladelund is een schrijnend voorbeeld van hoe de nazi-terreur zich tot in de kleinste dorpen van Europa uitstrekte. Het kamp toont hoe kortstondige, lokale kampen een verwoestende impact konden hebben op hele gemeenschappen. Voor wie zich verdiept in de geschiedenis van de concentratiekampen, biedt Ladelund een indringend perspectief op de menselijke tol van repressie, dwangarbeid en ideologische wreedheid.