Neuengamme
Concentratiekamp Neuengamme, gelegen ten zuidoosten van Hamburg, was een van de grootste en meest beruchte kampen binnen het nazistische concentratiekampensysteem tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het kamp werd op 13 december 1938 opgericht als buitenkamp van Sachsenhausen, maar groeide vanaf juni 1940 uit tot een zelfstandig hoofdkamp onder leiding van de SS. In de jaren die volgden ontwikkelde Neuengamme zich tot een centrum van systematische uitbuiting, waar dwangarbeid en ontmenselijking hand in hand gingen. Het kamp diende primair als werkkamp en was nauw verbonden met de Duitse oorlogsindustrie. Aanvankelijk werden gevangenen ingezet in een heropgestarte baksteenfabriek, bedoeld om monumentale nazi-bouwwerken in Hamburg te realiseren. Naarmate de oorlog vorderde, breidde de inzet van gevangenen zich uit naar de scheepsbouw, wapenproductie, het ruimen van puin in gebombardeerde steden en het graven van anti-tankgrachten. De SS hanteerde het principe van 'Vernichtung durch Arbeit', vernietiging door arbeid, waarbij arbeid niet slechts een middel tot productie was, maar een instrument van uitputting en dood.
In totaal werden meer dan 106.000 mensen uit 28 landen naar Neuengamme gedeporteerd. De gevangenen bestonden uit politieke tegenstanders van het naziregime, verzetsstrijders, Sovjet-krijgsgevangenen, Joden, Roma en Sinti, homoseksuelen en Jehova’s Getuigen. De leefomstandigheden waren erbarmelijk: overvolle barakken zonder sanitaire voorzieningen, chronische ondervoeding, ziekte, mishandeling en een totaal gebrek aan medische zorg. Dagelijkse executies en publieke straffen waren onderdeel van het terreurregime dat de SS in stand hield. Neuengamme was niet slechts een geïsoleerd kamp, het vormde het centrum van een netwerk van meer dan 90 subkampen verspreid over Noord-Duitsland. In deze buitenkampen werden gevangenen ingezet in fabrieken, werkplaatsen en op bouwterreinen, vaak onder nog slechtere omstandigheden dan in het hoofdkamp. Toen de geallieerden in april 1945 naderden, begon de SS met de evacuatie van het kamp. Duizenden gevangenen werden op dodenmarsen gestuurd of op transport gezet. Rond 20 april werden velen op schepen in de Lübecker Bocht geplaatst, die per ongeluk door Britse vliegtuigen werden gebombardeerd – een tragedie waarbij duizenden gevangenen omkwamen. Op 2 mei 1945 troffen Britse troepen het kamp leeg aan.
Na de oorlog werd het terrein van Neuengamme lange tijd gebruikt als gevangenis, waardoor herdenking en erkenning van het kamp pas laat op gang kwamen. Sinds de jaren 1980 is het kamp ontwikkeld tot een gedenkplaats en museum. Vandaag de dag is Neuengamme een van de grootste herinneringscentra in Duitsland, waar de verhalen van meer dan 42.900 slachtoffers worden herdacht. Het kamp speelt een belangrijke rol in educatie over de Holocaust, mensenrechten en de gevaren van totalitaire regimes.
Neuengamme is een aangrijpend voorbeeld van hoe het naziregime systematisch mensenlevens vernietigde via arbeid, terreur en ontmenselijking. Voor wie de geschiedenis van de concentratiekampen wil begrijpen, biedt Neuengamme een indringend en essentieel perspectief op de gruwelen van het nazistische systeem.
Titel: Herinneringen aan Neuengamme
Auteur: Jan van der Liet
Aantal pagina's: 63
Druk: 2013
Uitgever: Stichting Vriendenkring Neuengamme
Tijdens de drukbezochte contactdagen van de Stichting Vriendenkring Neuengamme vertelde oud-gevangene Jan van der Liet de afgelopen jaren over zijn ervaringen in de concentratiekampen Amersfoort, Neuengamme, Husum en Bergen-Belsen. Ondanks het feit dat dit hem de grootste moeite zal hebben gekost, is hij er in geslaagd zijn verhaal te vertellen op een wijze die diepe indruk maakt.
De Stichting Vriendenkring Neuengamme heeft zijn verhalen gebundeld in dit boek.
Titel: Het concentratiekamp Neuengamme - Leven in de schemering van het bestaan
Auteur: Annelies van Dijk
Aantal pagina's: 95
ISBN: 978 90 484 1962 3
Druk: Eerste druk januari 2012
Uitgever: Free Musketeers
Het boek probeert een antwoord te vinden op de vraag waarom het kamp Neuengamme zo weinig bekend is in vergelijking met de andere concentratiekampen. Ook wordt samengevat wat het dagelijks leven in een concentratiekamp inhield. Annelie van Dijk is historica, 51 jaar, geboren in Groningen, wonende in Nieuwegein, die reeds enkele kleinere publicaties op haar naam heeft staan. Nieuwsgierigheid is bij haar de grote drijfveer voor het doen van historisch onderzoek.
Titel: Maurice
Auteur: Erald R.M. De Wachter
Aantal pagina's: 268
ISBN: 978 94 6203 436 5
Druk: 2013
Uitgever: Uitgegeven in eigen beheer
'Maurice', het dramatische verhaal over een meester-kleermaker uit Stekene die als gedeporteerde Verzetsstrijder de hel van het nazi concentratiekamp Neuengamme overleefde. De auteur Erald De Wachter, zoon van de hoofdpersoon uit dit boek, Maurice De Wachter, werd geboren in het Oost-Vlaamse dorp Stekene op 4 maart 1949. Hoewel geboren vier jaar na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog heeft bij hem van jongs af aan de wens geleefd om voor zijn familie en nageslacht de verschrikkingen vast te leggen die zijn vader, dorps- en streekgenoten hebben moeten ondergaan van het nazi-Duitse regime.
Titel: Nederlanders in Neuengamme
Auteur: Judith Schuyf
Aantal pagina's: 464
ISBN: 90 5994 051 2
Druk: 2005
Uitgever: Aprilis
Tussen 1941 en 1945 zijn ruim 5500 Nederlandse mannen en vrouwen weggevoerd naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme. De Duitsers stuurden mensen om uiteenlopende redenen naar het kamp. De meerderheid zat in het verzet (zoals de dichter Jan Campert), maar er waren daarnaast gijzelaars, mensen die als represaille gevangen waren genomen, joden, jehova's getuigen en zwarthandelaren. Naarmate de oorlogssituatie benauwder werd voor het nazi regime werd de situatie voor de gevangenen slechter. Er was vrijwel geen eten en drinken en de terreur van de kampbewakers nam grote vormen aan. Uiteindelijk keerde maar ongeveer tien procent van de gevangenen in 1945 terug.
Titel: Neuengamme
Auteur: Dr. A. van de Poel
Aantal pagina's: 141
Druk: 1945
Uitgever: N.V. Standaard
Getuigenissen over het ongemaskerde nationaal-socialisme van een Duits concentratiekamp, door Dr. Alb. van de Poel, gestapo gevangene nr. 5919 van 1941 tot 1943 te Neuengamme bij Hamburg.
Titel: Neuengamme
Auteur: Dr. Alb. van de Poel
Aantal pagina's: 134
Druk: 1945
Uitgever: Winants C.V. - Heerlen
Dit is hetzelfde verhaal als het boek hierboven, 'Neuengamme', alleen van een andere uitgever.
Getuigenissen over het ongemaskerde nationaal-socialisme van een Duits concentratiekamp, door Dr. Alb. van de Poel, gestapo gevangene nr. 5919 van 1941 tot 1943 te Neuengamme bij Hamburg.