Rollwald

Kamp Rollwald, officieel bekend als Strafgefangenlager Rollwald, was een Duits gevangeniskamp dat tussen 1938 en 1945 operationeel was in de wijk Nieder-Roden van de stad Rodgau, in de deelstaat Hessen. In tegenstelling tot de beruchte concentratiekampen van de SS, viel Rollwald onder het beheer van de Duitse justitie en werd het in eerste instantie opgezet als een strafinrichting voor veroordeelde gevangenen. Toch groeide het uit tot een kamp waar ook politieke tegenstanders, verzetsstrijders, dienstweigeraars, homoseksuelen, bedelaars en andere door het regime als 'ongewenst' bestempelde personen werden vastgehouden. Het kamp besloeg ongeveer 47.000 vierkante meter en bestond uit 15 houten barakken voor gevangenen, een stenen strafbarak met cellencomplex, en diverse gebouwen voor personeel en bewakers. Het geheel was omgeven door een dubbele prikkeldraadomheining van 3,5 meter hoog en bewaakt door twee wachttorens. Rollwald had een capaciteit van ongeveer 1.500 gevangenen, afkomstig uit Duitsland, Oostenrijk en later ook uit bezette landen zoals Nederland, Frankrijk en Noorwegen.

De gevangenen werden ingezet als dwangarbeiders, aanvankelijk voor ontginningswerk, het droogleggen van moerasgebieden en landbouw. Naarmate de oorlog vorderde, werden ze steeds vaker ingezet voor opdrachten van de Wehrmacht, zoals wapenproductie en herstel van oorlogsschade. De omstandigheden waren zwaar: ondervoeding, gebrek aan medische zorg, slechte hygiëne en uitputtende arbeid eisten hun tol. Meer dan 200 gevangenen stierven in het kamp en werden in de nabijheid begraven. In 1944 werd een aparte kampbegraafplaats aangelegd vanwege het toenemende aantal doden. Rollwald werd op 26 maart 1945 bevrijd door Amerikaanse troepen. Na de oorlog werden de barakken tijdelijk gebruikt voor Duitse krijgsgevangenen en vluchtelingen. Later werd het kampterrein deels gesloopt en omgevormd tot woongebied. Opmerkelijk is dat geen enkele medewerker van Kamp Rollwald ooit werd berecht voor hun rol in het lijden en de dood van gevangenen; velen zetten hun carrière voort binnen het justitiële apparaat van West-Duitsland.

Hoewel Kamp Rollwald minder bekend is dan kampen als Dachau of Buchenwald, biedt het een indringend inzicht in de bredere infrastructuur van repressie en uitbuiting onder het naziregime. Het kamp toont hoe ook buiten het SS-systeem mensen systematisch werden onderdrukt en uitgebuit, vaak onder het mom van gerechtelijke straf.