Kamp Schoorl

In de duinen bij het Noord-Hollandse dorp Schoorl bevond zich tijdens de Tweede Wereldoorlog het eerste concentratie- en interneringskamp dat de Duitse bezetter in Nederland in gebruik nam. Kamp Schoorl, oorspronkelijk gebouwd in 1939 als Nederlands legerkamp, werd vanaf februari 1941 door de nazi’s omgevormd tot Polizeiliches Durchgangslager Schoorl. Hoewel het kamp slechts acht maanden operationeel was, speelde het een cruciale rol in de vroege fase van de Jodenvervolging en politieke repressie in Nederland. Het kamp diende als doorvoerkamp: gevangenen verbleven er tijdelijk voordat ze werden overgebracht naar grotere concentratiekampen in Duitsland en Oostenrijk, zoals Buchenwald, Mauthausen, Neuengamme en Ravensbrück.

In totaal werden er ongeveer 1.900 mensen vastgehouden. Onder hen bevonden zich buitenlanders die na de Duitse inval in mei 1940 waren geïnterneerd, communisten, politieke gijzelaars, vakbondsleden, KLM-personeel en 25 vrouwen. Een bijzonder tragisch hoofdstuk begon op 22 en 23 februari 1941, toen bij een razzia in Amsterdam 425 Joodse mannen werden opgepakt en naar Kamp Schoorl gebracht. Van de 649 Joden die via Schoorl naar Mauthausen werden gedeporteerd, overleefden slechts twee de oorlog.

Het leven in Kamp Schoorl was, zeker in vergelijking met latere kampen, relatief mild. Gevangenen mochten post ontvangen, hoefden geen zware arbeid te verrichten en kregen hetzelfde voedsel als de bewakers. Toch waren vernederingen, mishandelingen en psychologische terreur, vooral tegen Joden en communisten, aan de orde van de dag. De leiding van het kamp lag in handen van SS-onderofficieren: eerst Arnold Schmidt, later Hans Friedrich Stöver en vanaf juni 1941 Karl Peter Berg, die later berucht zou worden als commandant van Kamp Amersfoort.

In oktober 1941 werd Kamp Schoorl gesloten. De ligging dicht bij de kust, de beperkte capaciteit en de afstand tot het spoor maakten het ongeschikt voor grootschalige deportaties. De meeste gevangenen werden overgebracht naar Kamp Amersfoort, sommigen werden vrijgelaten. Na de sluiting werd het terrein gebruikt door de Wehrmacht en de Organisation Todt. Vandaag de dag herinnert een monument aan de Oorsprongweg in Schoorl aan de slachtoffers van het kamp. De sobere tekst op het gedenkteken luidt: “Voor hen begon hier een lijdensweg waarvan de meesten niet terugkeerden.”

Hoewel Kamp Schoorl klein en kortstondig was, vormde het een onmisbare schakel in het nazistische systeem van onderdrukking en vernietiging. Het was de plek waar de terreur in Nederland begon, een duinachtig decor dat al snel symbool werd voor de ontwrichting van duizenden levens. Voor wie zich verdiept in de geschiedenis van de Holocaust en de bezetting van Nederland, biedt Kamp Schoorl een indringend beginpunt van een lange en donkere reis.