Mauthausen
In het glooiende landschap nabij het Oostenrijkse stadje Mauthausen, aan de oever van de Donau, verrees in augustus 1938 een kamp dat zou uitgroeien tot een van de meest beruchte concentratiekampen van het Derde Rijk. Slechts enkele maanden na de annexatie van Oostenrijk door nazi-Duitsland werd Mauthausen opgericht als mannenkamp voor politieke tegenstanders. Maar al snel breidde het zich uit tot een complex van bijna vijftig nevenkampen, verspreid over heel Oostenrijk, en werd het een centrale plek in het nazistische systeem van onderdrukking en vernietiging.
Wat Mauthausen onderscheidde van andere kampen was zijn classificatie als 'Lagerstufe III', de zwaarste categorie binnen het concentratiekampensysteem. Hier kwamen mensen terecht die door de nazi’s als ‘onverbeterlijk’ werden beschouwd: communisten, socialisten, Roma, homoseksuelen, Jehova’s getuigen, verzetsstrijders en later ook grote aantallen Joden. De omstandigheden waren vanaf het begin meedogenloos, en het kamp werd al snel berucht om zijn brute regime.
Centraal in het kamp lag de granietgroeve, eigendom van de SS, waar gevangenen onder extreme omstandigheden moesten werken. De steengroeve was niet alleen een bron van inkomsten voor de nazi’s, maar ook een instrument van terreur. Gevangenen moesten zware granietblokken omhoog dragen via de beruchte 'Dodentrap', een trap van 186 treden die van de bodem van de groeve naar het kamp leidde. Velen bezweken onderweg; anderen werden opzettelijk naar beneden geduwd door bewakers. Het werk in de groeve symboliseerde het cynische nazi-principe van 'vernietiging door arbeid'.
Naast dwangarbeid kende Mauthausen ook directe vormen van vernietiging. Het kamp beschikte over een gaskamer, crematoria en een mobiele gaswagen die pendelde tussen Mauthausen en het nevenkamp Gusen. Wie te zwak werd om te werken, werd zonder pardon geëlimineerd. De leefomstandigheden waren erbarmelijk: honger, ziekte, mishandeling en willekeurige executies bepaalden het dagelijks leven.
Tussen 1938 en 1945 werden meer dan 190.000 mensen naar Mauthausen gedeporteerd. Onder hen bevonden zich gevangenen uit vrijwel elk door Duitsland bezet land: Polen, Sovjetburgers, Fransen, Italianen, Joegoslaven, Spanjaarden, Duitsers, Oostenrijkers, en ook meer dan 1600 Nederlanders.
Vanaf 1944 kwamen grote aantallen Joodse gevangenen uit Hongarije en Polen aan, vaak na dodenmarsen uit andere kampen. Voor velen was Mauthausen het eindstation. Op 5 mei 1945 werd het kamp bevrijd door Amerikaanse troepen. Wat zij aantroffen was een overbevolkt terrein, waar duizenden mensen op het randje van de dood verkeerden. Naar schatting kwamen meer dan 95.000 mensen om in Mauthausen en zijn nevenkampen. Vandaag de dag is Mauthausen een gedenkplaats en museum. Het terrein is grotendeels intact gebleven, inclusief de steengroeve, de barakken en de crematoria. Bezoekers kunnen er de sporen zien van een systeem dat mensen niet alleen wilde vernietigen, maar hen eerst tot het uiterste wilde uitputten.
Titel: De baby's van Mauthausen
Auteur: Wendy Holden
Aantal pagina's: 432
ISBN: 978 90 443 5144 6
Druk: Tweede druk april 2016
Uitgever: The house of books
Waargebeurde oorlogsmemoir over onvoorwaardelijke moederliefde en de drang om te overleven. Drie zwangere Joodse vrouwen belanden tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog in Auschwitz. Priska, Rachel en Anka kunnen zichzelf en hun ongeboren kind alleen tegen de gruwelen van het kamp beschermen door hun zwangerschap te verbergen en door te werken in een wapenfabriek. Tijdens een massatransport naar Mauthausen waarbij de helft van de gevangenen sterft, bevallen de sterk ondervoede vrouwen zonder van elkaars bestaan op de hoogte te zijn.
Titel: De eed
Auteur: Juri Piljar
Aantal pagina's: 196
Uitgever: Uitgeverij voor literatuur in vreemde talen Moskou
In 1941 meldde de zeventienjarige Juri Piljar zich als vrijwilliger in het leger. In juli 1942 viel hij, zwaar gewond in handen van de Duitsers die hem tot 1945 in verschillende concentratiekampen gevangen hielden. In het verhaal 'De eed', waarin wij hem niet alleen als waarnemer, maar ook als actief strijder leren kennen, beschrijft hij zijn ervaringen in Mauthausen waar hij bijna twee jaar doorbracht. Dit boek kon niet ongeschreven blijven! Het is niet alleen ter herinnering, maar als het ware een testament van degenen die vielen, een ernstige waarschuwing voor de toekomst.
Titel: De tunnel
Auteur: Andre Lacaze
Aantal pagina's: 466
ISBN: 90 10 03126 8
Druk: 1980
Uitgever: Elsevier
De tunnel is het documentaire verslag, geschreven in de vorm van een roman, van de ontsnapping in 1943 van 500 gevangenen uit het dodenkamp Mauthausen. Aan de Joegoslavische grens maakten zij voor de Duitsers een tunnel die van strategische waarde was. Toen de tunnel klaar was, droegen ze hem niet over aan hun beulen maar aan de partizanen van Tito. Het is het verhaal van de ellende, maar ook van de triomf van 300 Fransen van allerlei slag en leeftijd, maar met een verbazingwekkend samenhorigheidsgevoel. De beschrijving van het avontuur van De tunnel is niet alleen een belangrijk hoofdstuk uit het Franse verzet, maar ook een spannend verhaal.
Titel: Mauthausen 1938 - 1998
Auteur: Hans de Vries, Bertrand Perz, Luise Jacobs
Aantal pagina's: 88
ISBN: 90 75879 06 7
Druk: 2000
Uitgever:Van Gruting
Mauthausen was een concentratiekamp van de nazi's in Oostenrijk. Het omvatte ook vele nevenkampen. Zestig jaar na de oprichting ervan gaven wetenschappers uit Engeland, Oostenrijk en Nederland hun visie op bepaalde facetten van Mauthausen. Hun lezingen zijn in deze bundel opgenomen. Hans de Vries behandelt de 'Mauthausenperiode' (1941-1942) in de geschiedenis van de deportatie van Nederlandse gevangenen. Door het verspreiden van angstaanjagende doodsberichten van de gedeporteerden slaagden de nazi's erin de joodse gemeenschap in Nederland op uiterst effectieve wijze te disciplineren. Bertrand Perz laat zien hoe de kampgevangenen door de SS werden ingezet voor de Duits-Oostenrijkse industrie.
Titel:Wenteltrap Mauthausen
Auteur:Victor van Riet
Aantal pagina's: 181
ISBN: 90 6160 036 7
Druk: 1972
Uitgever: Brito
Victor van Riet trad einde 1940 tot het verzet toe. Werd in januari 1942 door de Gestapo aangehouden en opgesloten in de gevangenis van Antwerpen. Vervolgens gedeporteerd naar het concentratiekamp van Mauthausen, daarna naar Natzweiler, Dachau en terug naar Mauthausen. In dit laatste kamp vertoefde hij 32 maanden. Hij ontmoette er verschillende prominente gevangenen, oa. de oud-president Novotny en de voormalige Eerste Minister Cyrankewiez, de Hongaarse Horty-regering, leden van de Englandspiel, alsmede Jakob Kambanelis, auteur van de beroemde Mauthausenliederen. Wenteltrap Mauthausen is het debuut van Victor van Riet.
Titel: Zo was het in Mauthausen - De herinnering
Auteur: Ludo van Eck
Aantal pagina's: 464
ISBN: 90 71222 02 0
Druk: 1985
Uitgever: Libertas
Het gruwelijke verhaal over het leven in concentratiekamp Mauthausen wat na 2 generaties nog altijd dezelfde sinistere beelden oproept. Een chaotische nachtmerrie. De quarantine, de verraders, de beulen, de helden, de folteringen, de moorden, het crematorium, het gas, de medische experimenten, de hoeren, de corruptie, de verbeesting. Mauthausen, een van de ruigste van Hitler's concentratiekampen. Als een man gehangen werd speelde het orkest Franse schlager. De levenden sleepten de lijken mee, geen afval achterlaten. Een jood had maximaal 3 dagen te leven. Duizenden en duizenden kleine feiten vormen samen de hallucinerende geschiedenis van Mauthausen.
Titel: Zo was het in Mauthausen deel 1
Auteur: Ludo van Eck
Aantal pagina's: 313
Druk: 1970
Uitgever: De Schorpioen
Ludo van Eck zat tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen in concentratiekamp Dachau wegens deelname aan het gewapend verzet. Hij overleefde de oorlog en bezocht en bestudeerde alle concentratiekampen na de oorlog opnieuw zodat de onmenselijke gruwel van de nazi's nooit vergeten zou worden. Zijn missie leidde tot het schrijven van in totaal 14 boeken over de kampen en het boek 'Zo was het in Mauthausen deel 1' heeft hij geschreven met hulp van Jan Swinkels, een van de weinige Mauthausen overlevenden, die als invalide de moed opbracht een dagboek aan te leggen in het gruwelkamp. Zonder Jan Swinkels had dit boek nooit zo gedocumenteerd kunnen worden. Jan Swinkels heeft belangloos zijn materiaal ter beschikking gesteld.