Brief uit Stalag XI A
Hieronder een originele krijgsgevangenenkaart uit het Duitse kamp Stalag XI A, geschreven op 21 november 1943 door een Belgische militair met krijgsgevangene 20.985. De kaart is gemarkeerd als Gebührenfrei / Franc de port, wat betekent dat er geen portokosten werden gerekend, een standaardpraktijk voor krijgsgevangenenpost. Stalag XI A was gelegen bij het dorpje Altengrabow, ruim 100 kilometer ten westen van Berlijn. Het kamp had zijn oorsprong op een militair oefenterrein dat al sinds 1893 in gebruik was door het Duitse leger. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het terrein voor het eerst gebruikt als krijgsgevangenenkamp, waar circa 12.000 mensen verbleven. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd het opnieuw ingericht en kreeg het in september 1939 de naam Stalag XI, die een maand later werd gewijzigd in Stalag XI A.
Gedurende de oorlog werden hier krijgsgevangenen uit onder andere Frankrijk, België, Nederland, Italië, Polen, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten ondergebracht. De meesten verbleven slechts tijdelijk in het kamp, dat vooral diende als doorgangskamp. De leefomstandigheden waren slecht: gevangenen sliepen in tot barakken omgebouwde paardenstallen, vaak zonder bedden of matrassen. In elke barak verbleven 400 tot 600 mensen, met slechts tien waterkranen per drie barakken. De voeding was karig en van slechte kwaliteit; het brood was soms beschimmeld en de dagelijkse warme maaltijd bestond uit een dunne soep van water met wat augurken, bonen of aardappelen.
Ondanks de ontberingen probeerden gevangenen hun menselijkheid te behouden. In de avonden werd soms muziek gespeeld of cabaret opgevoerd. Een enkeling mocht brieven naar huis sturen, al werden deze streng gecensureerd en beperkt in lengte. Onderstaande brief is zo’n zeldzaam voorbeeld. Hij schrijft liefdevol aan zijn familie, spreekt zijn hoop uit op terugkeer, vraagt of zeep en honing zijn aangekomen, en herinnert hen aan zijn schort, een klein maar betekenisvol detail dat zijn verbondenheid met thuis onderstreept. Op 1 januari 1945 waren er meer dan 60.000 krijgsgevangenen geregistreerd in Stalag XI A. Het kamp werd op 3 mei 1945 bevrijd door Amerikaanse troepen. Na de oorlog bleef het terrein in militaire handen en is het tot op heden alleen toegankelijk met toestemming van de Bundeswehr.
