Waar de geschiedenis fluistert - Een veldreis naar Dachau, Hinzert en Natzweiler

Van 25 tot en met 27 oktober 2023 ondernam ik een driedaagse reis langs verschillende voormalige concentratiekampen in Duitsland en Frankrijk. Als historicus met een diepe betrokkenheid bij de herinneringscultuur en de tastbare overblijfselen van het nazisme, was deze tocht meer dan een geografische verplaatsing. Het was een bewuste confrontatie met plaatsen waar het menselijk lijden een onuitwisbare afdruk heeft achtergelaten. Bij het plannen van mijn reis greep ik opnieuw naar de kaart. Welke kampen had ik nog niet bezocht, en hoe kon ik deze in een samenhangende reis verenigen? Frankrijk was tot dan toe een blinde vlek in mijn persoonlijke onderzoek, en het kamp Natzweiler-Struthof stond al geruime tijd bovenaan mijn lijst. Ook Dachau, het eerste concentratiekamp dat door de nazi’s werd opgericht en dat als model diende voor latere kampen, had ik nog niet eerder bezocht. Deze twee locaties vormden het fundament van mijn reis. Omdat het Hinzert Memorial op de route lag, besloot ik dit voormalige kamp eveneens op te nemen in mijn planning.

Op woensdag 25 oktober vertrok ik rond half vijf ’s ochtends van huis, met als doel om rond elf uur het Hinzert Memorial te bereiken. De regen vergezelde mij onafgebroken, alsof het weer zelf de zwaarte van de geschiedenis weerspiegelde. Aangekomen bij Hinzert werd al snel duidelijk dat er van het oorspronkelijke kamp weinig tastbaars resteert. Toch biedt het informatiecentrum een waardevolle inkijk in de geschiedenis van deze plek, waar politieke gevangenen onder erbarmelijke omstandigheden werden vastgehouden. In de directe omgeving liggen diverse herdenkingsplaatsen verspreid over een straal van vijf kilometer. Ik bezocht er enkele, alvorens door te reizen naar Dachau, waar ik een hotel had geboekt om de volgende ochtend vroeg het Memorial te kunnen betreden.

Donderdag begon vroeg. Om half negen stond ik bij de poorten van Dachau Memorial. Ik bezoek dergelijke plaatsen het liefst in de vroege ochtend, wanneer de stilte nog overheerst en de bezoekersaantallen laag zijn. Dat biedt ruimte voor reflectie en fotografie. Ondanks de aanhoudende regen bracht ik bijna vier uur door op het terrein. Dachau is niet slechts een kamp; het is een prototype, een blauwdruk van systematische onderdrukking. De barakken, de wachttorens, de crematoria, alles ademt een beklemmende precisie. De impact van deze plek is niet te overschatten.

In de middag vervolgde ik mijn reis naar Molsheim, een klein plaatsje in Frankrijk op ongeveer dertig minuten rijden van Natzweiler-Struthof.

Vrijdagmorgen stond ik opnieuw om half negen bij een kamp, ditmaal Natzweiler-Struthof, het enige concentratiekamp op Frans grondgebied. De regen was nog heviger dan de dagen ervoor, maar het weer leek slechts een decor voor de grimmige geschiedenis die hier voelbaar is. Natzweiler was een zogenaamd ‘Nacht und Nebel’-kamp, bedoeld voor politieke gevangenen die spoorloos moesten verdwijnen. De ligging in de Vogezen, het ruwe terrein, en de overgebleven infrastructuur maken dit kamp tot een indringende herinneringsplek. Mijn bezoek was intens, en vormde een waardige afsluiting van deze reis.

Na drie dagen, ruim 2000 kilometer en talloze indrukken, keerde ik terug naar huis. 

Hieronder vindt u de visuele verslaglegging van deze reis. De foto’s tonen de voormalige concentratiekampen en gedenkplaatsen zoals ik ze heb vastgelegd. Klik op de afbeelding van het gewenste kamp om de volledige reportage te bekijken.