Auschwitz-Birkenau stempel

Onlangs kwam ik in het bezit van een houten stempel die op het eerste gezicht oogt als een officieel artefact uit het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. De stempel toont een adelaar met een swastika in zijn klauwen, omringd door twee cirkelvormige teksten. In de buitenste ring staat 'Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau', in de binnenste ring 'Krematorien und Gaskammern'. Het object wekt de indruk authentiek te zijn, maar bij nader historisch onderzoek rijzen er ernstige twijfels over de echtheid ervan.

Auschwitz was het grootste concentratie- en vernietigingskamp van nazi-Duitsland en bestond uit meerdere onderdelen: Auschwitz I (het Stammlager), Auschwitz II-Birkenau (het vernietigingskamp) en Auschwitz III-Monowitz (een werkkamp). Hoewel Auschwitz en Birkenau nauw met elkaar verbonden waren, functioneerden ze administratief als afzonderlijke kampen. Officiële stempels uit Auschwitz vermeldden doorgaans enkel 'Konzentrationslager Auschwitz', zonder toevoeging van 'Birkenau'. De combinatie van beide namen op deze stempel is dan ook historisch ongebruikelijk.

Om de achtergrond van dit object te achterhalen, heb ik contact gezocht met het Auschwitz Museum. Zij bleken niet bekend met deze stempel. Ook sprak ik met Robert Jan van Pelt, gerenommeerd Holocaustonderzoeker en deskundige op het gebied van de gaskamers en crematoria in Auschwitz. Hij uitte eveneens twijfels over de authenticiteit van het object.

Er zijn meerdere elementen die niet stroken met bekende historische voorbeelden:

• De richting van de buitenste tekst, diagonaal van links onder naar rechts boven, wijkt af van de standaardopmaak van SS-stempels, die meestal horizontaal verlopen en bovenaan beginnen.

• Officiële kampstempels droegen vaak de aanduiding 'Waffen-SS', wat hier ontbreekt.

• De vermelding van 'Gaskammern'  is bijzonder opmerkelijk. De nazi’s erkenden het bestaan van gaskamers nooit officieel in administratieve documenten. Zelfs binnen het kamp werd dit verhuld. Een stempel met expliciete verwijzing naar gaskamers is daarom historisch uiterst onwaarschijnlijk.

• De crematoria en gaskamers vielen onder toezicht van de Politische Abteilung, in de volksmond bekend als de kamp-Gestapo. Een officiële stempel voor deze afdeling zou dat hebben vermeld.

Hoewel de stempel er oud en overtuigend uitziet, wijzen alle historische en administratieve kenmerken erop dat het hier gaat om een vervalsing, vermoedelijk vervaardigd voor de memorabiliahandel. In de afgelopen decennia is er een groeiende markt ontstaan voor objecten uit de Holocaustperiode, waarbij ook vervalsingen circuleren die inspelen op de emotionele en historische waarde van dergelijke artefacten.

Het feit dat deze stempel expliciet verwijst naar de gaskamers, een element dat de nazi’s juist probeerden te verbergen, versterkt de conclusie dat het hier niet om een origineel administratief object gaat, maar om een artefact dat is ontworpen om te choqueren of te verkopen.

Deze stempel, hoewel visueel indrukwekkend, is geen authentiek kampdocument. Toch heeft het waarde, niet als bewijs van Auschwitz, maar als illustratie van hoe de Holocaust tot op de dag van vandaag wordt gecommercialiseerd en gemanipuleerd. Het herinnert ons eraan dat zelfs de meest gruwelijke episodes uit de geschiedenis niet gevrijwaard zijn van vervalsing en exploitatie.

Ik kies er bewust voor om deze stempel toch te tonen. Niet als historisch bewijs, maar als waarschuwing. Als illustratie van wat mensen bereid zijn te doen voor geld, zelfs het namaken van Auschwitz-stempels...