Ontslagbewijs uit de Arbeidseinsatz

Op onderstaande foto’s zien we de 'Entlassungsbescheinigung' van Gregor Hopp, een officieel ontslagbewijs uit de periode van de Tweede Wereldoorlog. Het document werd op 3 februari 1945 afgegeven door de Duitse autoriteiten en bevestigde dat hij was vrijgesteld van zijn verplichtingen in de Arbeidseinsatz, de gedwongen tewerkstelling voor de Duitse oorlogsvoering. De Arbeidseinsatz trof miljoenen mannen en vrouwen uit bezette gebieden, waaronder Nederland. Zij werden gedwongen te werken in fabrieken, op het land, in mijnen of, zoals bij Gregor, bij het graven van loopgraven en het aanleggen van verdedigingswerken voor de Reichsverteidigung. De omstandigheden waren zwaar, vaak koud en vochtig, met weinig voedsel en minimale medische zorg. 

Na zijn ziekte in kamp Weeze kreeg Gregor toestemming om naar huis terug te keren. Op zijn ontslagbewijs staat zijn naam, geboortedatum en woonplaats, en wordt vermeld dat hij uit Enschede kwam. De stempel van de Deutsche Grenzpolizei bij Glanerbrücke van 4 februari 1945 markeert het moment dat hij de grens overstak terug naar Nederland. Op de achterkant zien we stempels van het Gewestelijk Arbeidsbureau Enschede en de Deutsche Dienststelle der deutschen Fachberater. Deze tonen aan dat Gregor zich na terugkomst direct moest melden bij de Nederlandse arbeidsinstanties, die destijds nog onder Duitse controle stonden. Pas na deze registratie kreeg hij weer toegang tot voedselbonnen (Lebensmittelkarten) en andere rantsoenen, zoals tabak (Rauchwaren).

Hoewel dit document op het eerste gezicht slechts een stukje administratief papierwerk lijkt, vertelt het een groter verhaal. Het was een bewijs van identiteit en vrijheid, en zonder dit bewijs had Gregor het risico gelopen opnieuw te worden opgepakt en teruggestuurd naar dwangarbeid in Duitsland. Voor velen was zo’n ontslagbewijs een belangrijk keerpunt, het einde van een periode van uitputting en ontbering, en de eerste stap terug naar huis, slechts enkele maanden voor de bevrijding.